Turyści i pielgrzymi wyruszającym spod świeżo wyremontowanego kościoła parafialnego w Nowej Słupi w kierunku klasztoru mijają po drodze 14 drewnianych, poddanych rekompozycji kapliczek drogi krzyżowej, stojących wzdłuż Drogi Królewskiej w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Nie jest znana dokładna data fundacji klasztoru na wznoszącej się 595 m n.p.m. Łysej Górze. Przypisuje się ją Bolesławowi Chrobremu, ale wśród historyków nie ma zgody co do roku powstania opactwa benedyktynów. Nazwę klasztor zawdzięcza relikwiom drzewa Krzyża Świętego, podarowanym opactwu w XII w. przez św. Emeryka, syna króla Węgierskiego Stefana I. Odtąd opactwo stało się jednym z najważniejszych polskich sanktuariów i celem licznych pielgrzymek. Wskutek burzliwych dziejów Polski zostało zlikwidowane w 1818 r. W budynkach klasztoru od 1864 r. władze carskie urządziły więzienie, które funkcjonowało do 1939 r., choć w schyłkowej fazie nie zajmowało już całości klasztoru, nad którym opiekę przejęli misjonarze oblaci Maryi Niepokalanej. W czasie II wojny światowej na terenie klasztoru urządzono obóz zagłady dla jeńców radzieckich, których zbiorowa mogiła znajduje się pod szczytem.

W 2007 r. kościół pw. Trójcy Świętej otrzymał nowe organy. Poprzednie zostały zniszczone w 1914 r. przez wojska austriackie. Nowy instrument w stylu neoklasycystycznym nawiązuje kompozycją do poprzednika. Komputerowe sterowanie ponad 2500 piszczałek (o wysokości od 15 mm do 5 m) daje możliwość zapisania 4 tys. zestawów głosowych i szybką zmianę brzmienia instrumentu. Wyremontowano również elewację od strony południowej i zachodniej oraz zamontowano iluminację podkreślającą urok miejsca.

Ruszając z Nowej Słupi w kierunku Kielc, warto w Bielinach skręcić w prawo i odwiedzić Kakonin. Na rozstaju dróg stoi odbudowana zabytkowa zagroda chłopska. Drewniany dom z oryginalnymi sprzętami przenosi nas kilka wieków wstecz, gdy upływ czasu wyznaczały pory roku. Jest to doskonałe miejsce na krótki odpoczynek w wiejskiej atmosferze.

Renowację zabytków i budowę infrastruktury turystycznej wokół Świętego Krzyża współfinansowano ze środków Unii Europejskiej oraz środków krajowych w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, Działanie 1.4 Rozwój turystyki i kultury.

Dojazd
Święty Krzyż znajduje się w gminie Nowa Słupia, na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Nowa Słupia to lokalny węzeł drogowy, oddalony 36 km do Kielc, 25 km do Starachowic i 26 km do Ostrowca Świętokrzyskiego. Na szczyt góry nie da się wjechać samochodem. Można zaparkować w Szklanej Hucie i dalszą drogę przebyć pieszo lub zaprzęgiem konnym (2 km) albo przejść niebieskim szlakiem turystycznym prowadzącym z Nowej Słupi Drogą Królewską (2 km).

Najciekawsze w okolicy
Pałac biskupi i katedra w Kielcach
Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku
Jaskinia Raj
Zamek w Chęcinach
Klasztor w Świętej Katarzynie
Kolegiata w Bodzętynie
Rezerwat Archeologiczny w Krzemionkach
Rejów w Skarżysku-Kamiennej